Hoewel enkelverstuikingen in veel gevallen vrij goed herstellen als ze de juiste behandeling krijgen, is het ook geen uitzondering dat ze langdurige zwelling en pijn geven. Ze kunnen ook tot een blijvende neiging tot verstuiking en onzekerheid leiden. Om dat te vermijden is het belangrijk om bij enkelverstuiking meteen de juiste aanpak te hanteren.
Enkelverstuiking komt vaak voor
Enkelverstuikingen komen heel vaak voor: 10 tot 20% van alle sportletsels. Meestal gaat het om een verstuiking waardoor de buitenste enkelbanden uitgerekt of gescheurd raken: er zijn drie enkelbanden aan de buitenzijde, de voorste raakt hierbij het vaakst beschadigd. Ook de enkelbanden aan de binnenzijde of tussen het scheenbeen en kuitbeen kunnen beschadiging oplopen. In veel gevallen herstellen enkelverstuikingen vrij goed, op voorwaarde dat ze meteen de juiste aanpak krijgen.
De diagnose stellen
Om het onderzoek uit te voeren en de diagnose te stellen, baseert de arts zich op vijf vragen:
- Hoe en in welke richting is de enkel omgeslagen?
- Gaat het om een eerste verstuiking? Na een eerdere verstuiking zijn de controlesystemen van de enkel soms blijvend verzwakt, waardoor er een verhoogde kans is op een nieuwe verstuiking.
- Is het mogelijk om onmiddellijk na de verstuiking vier stappen te zetten? Als dat niet lukt, is er mogelijk een breuk aanwezig.
- Is medische beeldvorming nodig om te controleren op een botbreuk?
- Welke gewrichtsbanden zijn beschadigd?
Aan de hand van het onderzoek en echografie zal de arts ook bepalen hoe ernstig de verstuiking is. Een echografie is in het begin niet altijd even zinvol als er veel zwelling is. Is er een onderhuidse bloeding? Dan zijn je enkelbanden wellicht deels of volledig gescheurd. De test om na te gaan of er een volledige scheur van de voorste enkelband is, is meestal - door de pijn - pas na een paar dagen mogelijk.
Hoe ernstig is het?
Er zijn drie gradaties van enkelverstuikingen:
Graad 1
- Geen of milde zwelling
- Milde pijn
- Mogelijk om erop te steunen
- Een uitgerekte voorste enkelband
- Geen instabiliteit
Graad 2
- Matige zwelling
- Pijn als je erop drukt
- Licht manken, pijn als je erop steunt
- De voorste enkelband is gedeeltelijk gescheurd
- Beetje instabiliteit
Graad 3
- Sterk gezwollen of een vrij zware interne bloeding
- Zeer pijnlijk als je erop drukt
- Niet mogelijk om erop te steunen
- De voorste en/of middelste enkelbanden zijn volledig gescheurd
- Sterke instabiliteit
Behandeling en genezing
Behandeling en genezing van verstuikingen in de tweede of derde graad gebeurt in drie fases.
1. De ontstekingsfase
De ontsteking is de eerste vijf dagen het sterkst en de fase duurt één tot twee weken. Tijdens die fase gelden de POLICE-regels:
- P (protection): bescherming
- O (optimal loading): beperkte belasting
- I (Ice): ijs opleggen
- C (Compression): druk
- E (Elevation): in de hoogte houden
Bij graad 2-verstuikingen mag je de enkel beperkt belasten. Je houdt de belasting onder controle met behulp van een brace of drukverband en eventueel krukken. Zo stimuleer je de genezing en bescherm je de enkel voldoende tegen toenemende beschadiging.
Bij graad 3-verstuikingen of als het om een heel pijnlijke verstuiking gaat, zal je mogelijk in het gips gelegd worden of een afneembare bot krijgen voor een vier- à vijftal dagen (niet meer dan tien).
Je krijgt mogelijk ontstekingsremmers voorgeschreven. Meer dan twee weken niet bewegen is geen goed idee, maar kinesitherapie wordt voorlopig wel nog uitgesteld.
2. De herstelfase
De herstelfase, met aanmaak van collageen in de gewrichtsbanden, begint al na vier tot tien dagen en duurt zes tot twaalf weken. Je vermijdt tijdens die fase best om de enkelbanden te veel naar binnen toe uit te rekken om de vorming van zwakker collageen te voorkomen.
Het is een goed idee om je enkel te belasten indien je de belasting onder controle houdt met een harde of verstevigde brace. Taping is eventueel ook een optie, maar dat verliest al na 15 minuten zijn doeltreffendheid. Een soepele brace gaat sneller tot blijvende onzekerheid leiden.
Vijf dagen à twee weken na de verstuiking mag je starten met oefentherapie of kinesitherapie. Het is de bedoeling om de enkel al snel weer in beweging te brengen en geleidelijk aan meer te belasten. Je combineert verstevigingsoefeningen, training van je houding en training van de werking van je enkel. Met opvolging en begeleiding door een kinesist bereik je doorgaans een beter resultaat dan met zelftherapie.
3. De remodeleringsfase
De laatste fase start na vier tot zes weken en duurt tot één jaar.
De nadruk ligt in deze fase vooral op terug starten met sportbeoefening, op coördinatie, op training van je stabiliteit, technieken aangeleerd krijgen om nieuwe verstuikingen te voorkomen en revalidatie thuis.
Voor dagelijkse activiteiten blijf je de brace tot zes weken dragen en voor activiteiten die meer risico inhouden tot drie maanden.
Terug stevig op je voeten
Wanneer mag je terug beginnen sporten? Dat hangt af van de ernst van de verstuiking. Bij graad 1 moet je gemiddeld één tot twee weken voorzien, bij graad 2 drie tot zes weken en bij graad 3 zes tot twaalf weken, soms zelfs tot zes maand. Bij 1 op de 10 graad 3-verstuikingen hebben patiënten na één jaar nog steeds klachten. Eens je je enkel een keer verstuikt hebt, is de kans groter dat dit zich herhaalt, mogelijk door onvoldoende revalidatie of omdat je te snel weer begon te sporten. Eén op de tien patiënten heeft na één jaar nog steeds het gevoel niet stevig op de voeten te staan. Voldoende kinesitherapie kan je die zekerheid en stabiliteit in veel gevallen terugbezorgen. Blijft er na meerdere maanden toch een instabiliteit? Dan is er mogelijk chirurgie nodig.
