Hormoontherapie geeft patiënten met een uitgezaaide prostaatkanker vaak nog vele extra levensjaren, maar de behandeling kan fysiek en mentaal wel haar tol eisen. Een aangepast oncorevalidatieprogramma kan het verschil maken. Het AZ Sint-Jan Brugge-Oostende AV biedt zo’n programma aan.
De neveneffecten van een hormonale behandeling
Kanker is een ernstige ziekte en de gevolgen ervan zijn meestal ernstig, maar dankzij de medische vooruitgang overleven steeds meer patiënten hun aandoening. Als gevolg van de therapie nemen de conditie en het welzijn van de patiënt wel sterk af. Dit is ook zo voor mannen die een hormoonbehandeling krijgen voor uitgezaaide prostaatkanker. "Patiënten maken meer buikvet aan en zien hun cholesterol- en bloedsuikerwaarden stijgen. Dat verhoogt ook het risico op hart- en vaatziekten", aldus dr. Peter Van Oyen, diensthoofd Urologie van het AZ Sint-Jan Brugge-Oostende AV en van het Urologisch Centrum Noord-West-Vlaanderen, en voorzitter van de vzw PSA Vlaanderen. "Andere neveneffecten zijn een verlies van spiermassa, warmteopwellingen en osteoporose. De emotionele en fysieke verwerking van de ziekte en de behandeling hebben dus een grote impact op de levenskwaliteit van de patiënt. Met een aangepast en gepersonaliseerd oncorevalidatieprogramma kunnen we deze klachten aanpakken." Het revalidatieproject is een initiatief van de Prostaat Service Alliantie (PSA) Vlaanderen en kreeg een beurs toegekend door de Stichting tegen Kanker.
Fysieke training
Tijdens de revalidatie ligt de grootste nadruk op beweging. Patiënten trainen in groep, maar volgens een individueel oefenschema om een betere conditie, spierfitheid, zuurstofopname en bloedcirculatie, minder vermoeidheid en een goed zelfgevoel te bekomen. Het JAMES-revalidatieprogramma duurt 24 weken. JAMES staat voor de vijf onderdelen van de trainingssessie: Jogging, Abdomen (buikspieren), Muscles (spieren), Evenwicht en Soepelheid. Elke deelnemer legt vooraf een conditietest af om op basis daarvan een individueel oefenprogramma op te stellen. De deelnemers komen twee keer per week anderhalf uur sporten. Een dag in de week is vooral gericht op spierversterking, lenigheid en relaxatie, de andere op individuele conditietraining. Het trainingsprogramma is zo opgesteld dat elke patiënt, goede conditie of niet, op elk tijdstip met de sessies kan starten.
Informatieve bijeenkomsten
Naast de fysieke training zijn er ook informatieve bijeenkomsten, georganiseerd door de expertverpleegkundigen urologie, de diëtist, de psycholoog en de medisch maatschappelijk werker. Daarin stellen deze onder meer de patiëntenvereniging Think Blue Vlaanderen voor. Op haar beurt biedt die jaarlijks zes themamomenten aan waaraan patiënten gratis kunnen deelnemen. De informatieve bijeenkomsten laten ruimte voor vragen en eigen inbreng. De bedoeling van deze bijeenkomsten is de patiënten en hun partners een beter inzicht geven in hun eigen lichaam en emotionele reacties. Daarnaast willen ze hen beter informeren over de nevenwerkingen van de hormonale behandeling, de noodzaak en het belang van een gezonde voeding onderstrepen en de mogelijkheden tot terugbetaling toelichten. Tot slot hebben ze ook tot doel misverstanden weg te werken en patiënten en hun omgeving te helpen om de ziekte te aanvaarden. Het groepsgevoel speelt een belangrijke rol; patiënten krijgen er de kans ervaringen met lotgenoten te delen. Een keer per week is er zo'n informatieve sessie, aansluitend op een fysieke training. Naast de groepssessies is ook individuele begeleiding mogelijk.
Praktisch verloop
De uroloog verwijst de patiënt door naar een expertverpleegkundige urologie. Die legt de hormonale behandeling en de neveneffecten ervan uit aan de patiënt en zijn partner. Tijdens dit gesprek zal deze ook het belang van het oncorevalidatieprogramma onderstrepen en de patiënt aanmoedigen om hieraan deel te nemen. Men wil ervoor zorgen dat iedere deelnemer met realistische verwachtingen aan het programma begint en met een motivatie die sterk genoeg is om het programma te voleindigen. Er volgt dan een doorverwijzing naar de revalidatiearts en vervolgens een afspraak met de kinesist voor een conditietest. Op basis van deze resultaten stelt het team het individuele programma samen en formuleert het de doelstellingen voor de betrokken patiënt. Deze worden met de patiënt besproken, samen met de concrete agenda van het programma. Op de informatieve bijeenkomsten is ook een familielid of goede vriend of vriendin van de patiënt welkom.
Resultaten
Onderzoek wees uit dat deelnemers na drie maanden al aan spierkracht hadden gewonnen en vetmassa hadden verloren. Ze hadden een betere conditie, waren minder vermoeid, gingen vlotter met de ziekte om en kenden meer gelukkige momenten. "Ze zien er stukken alerter uit en zitten ze beter in hun vel. Ze kunnen de activiteiten op hun werk, thuis en in hun vrije tijd sneller aanpakken en functioneren sociaal ook beter. We vinden het dan ook heel belangrijk dat onze patiënten zo'n oncorevalidatieprogramma in ons ziekenhuis kunnen volgen", besluit dr. Jan De Neve, revalidatiearts bij het AZ Sint-Jan Brugge-Oostende AV.
De zorgverleners van het oncorevalidatieprogramma:
- Urologen: dr. Peter Van Oyen, dr. Jo Ampe en dr. Christophe Ghysel
- Revalidatiearts: dr. Jan De Neve
- Coördinator van het programma: Luc De Laere
- Expertverpleegkundigen urologie: Luc De Laere,
- Sophie Vantieghem en Thijs Develter
- Kinesisten: Els De Deckere en Liesbet Boncquet
- Psycholoog: Annelore Maes
- Diëtist: Charlotte Denolf
- Medisch-maatschappelijk werker: Johanna Duyck
